Bouwsteen ruimtelijke dragers

De bewoningsgeschiedenis van het gebied is nog steeds zichtbaar in de verkaveling, de lijnen van waterlopen en wegen, en de punten zoals boerderijen, eendenkooien en andere elementen uit verschillende tijden.

In de Romeinse tijd was de kronkelende stroomrug de landschappelijke drager, terwijl in de late middeleeuwen het kaarsrechte slotenpatroon dominant was. De bewoning van het gebied in beide tijden is nog steeds zichtbaar in de hoger gelegen nederzettingsterreinen uit de Romeinse tijd, de laatmiddeleeuwse ontginningsbases, de verkaveling en de lijnen van waterlopen en wegen, en natuurlijk de historische bebouwing, eendenkooien en andere elementen uit verschillende tijden. De toekomstige verstedelijking heeft wederom vlakken, lijnen en punten als ruimtelijke dragers. Hier ligt de kans om door restauratie, renovatie en inspiratie de twee oude kolonisatiegolven leesbaar te houden in de nieuwe stadswijk.

Voorbeelden die tijdens de ateliers opkwamen:

Vlakken

• De landschappelijke eenheden – stroomrug(gen) en komgronden – zijn zo scherp te onderscheiden in grondsoort en hoogteligging, dat deze als onderlegger voor de ontwikkelingen nauwelijks genegeerd kunnen worden.
• De vrijwel gave cope-ontginning Heijcop is het waard om ook in de toekomst als een fysieke eenheid en als samenhangend watersysteem leesbaar te houden.

Lijnen

• De kaarsrechte Lange Vliet is sinds de middeleeuwen de hoofdontwatering van het gebied. Voor deze watergang is het goed om zijn hiërarchische rol zichtbaar te houden. Het huidige, enigszins gehavende profiel verraadt een lange geschiedenis en is van belang voor de belevingswaarde.
• De Nedereindseweg en de Ringkade zijn de middeleeuwse ontginningsbases van waaruit de kavels opstrekten. Het zijn de belangrijkste zichtbare occupatielijnen in het gebied. Zij kunnen als zodanig leesbaar gemaakt worden in de nieuwe ontwikkelingen.
• De cope-ontginning van polder Heijcop is een reeks lijnen die onderling samenwerken in het watersysteem: ontginningsbasis, achterkade, wetering en sloten. Dit lijnenpatroon is nog gaaf en kan het systeem zijn waarop de herontwikkeling geënt wordt.
• Niet fysiek aanwezig, maar wel zeer betekenisvol kunnen huidige en toekomstige zichtlijnen op de Domtoren zijn.

Punten

• De middeleeuwse huiskavels bij de boerderijen lijken weinig in maat veranderd te zijn door de eeuwen heen. Rond de huiskavels lagen vaak kleine weiden voor jongvee en akkertjes voor het verbouwen van vezelgewassen. Het is mooi om deze fijnkorrelige verkaveling rond de Nedereindseweg in de ontwikkeling anders te behandelen dan de opstrekkende percelen.
• De kruising Nedereindseweg/Lange Vliet-IJlandsewetering is een kruising van twee lijnen die belangrijk zijn in de geschiedenis van het gebied. Het is op een versmalling van de stroomrug waar het hoogteverschil ook zichtbaar is. Dit punt is in een excursie de plek om de landschapsgenese uit te leggen.
• Bij de samenkomst van de Nedereindseweg en de Meerndijk ligt de Steenen Kamer. Dit is een punt van rijke geschiedenis. Direct ten noorden ervan zijn onlangs belangrijke vondsten gedaan die lijken samen te hangen met het Romeinse kanaal naast de Meerndijk.
• In het gebied zijn drie verdwenen kastelen die tot de verbeelding spreken. Een van de kasteelterreinen, Everstein, is nog duidelijk herkenbaar aan de voormalige ringgracht.

Vlak-polder Heijcop: een nog vrijwel gave cope-ontginning.