Polder Rijnenburg ontwikkelt zich in de komende decennia tot een nieuwe stadswijk in Utrecht. Er is gekozen voor een unieke aanpak door archeologie als startpunt te nemen en samen met bodem en water sturend te maken in het planproces. In dit project werkt AORTA samen met de gemeente Utrecht aan ontwerpend onderzoek en een online kennisomgeving.
Door: Erik Graafstal
Ten zuidwesten van Utrecht, in de oksel van de snelwegen A2 en A12, liggen de polders Rijnenburg en Reijerscop. De gemeente Utrecht onderzoekt de mogelijkheden om vanaf 2035 in dit landelijke gebied een compacte stedelijke woonwijk te bouwen met ruimte voor wonen, werken, groen en schone energie. Begin 2024 is hiervoor het programmatisch vertrekpunt klaar en daarna kunnen ruimtelijke scenario’s worden gemaakt.
Archeologie als startpunt
Al rond het begin van de jaartelling woonden er mensen op deze hoger gelegen stroomruggen. De overblijfselen daarvan zijn in de bodem van Rijnenburg goed bewaard gebleven. Archeologie komt bij grote gebiedsontwikkelingen vaak pas in beeld als er een masterplan ligt. Aanpassen van bouwplannen als gevolg van nieuwe vondsten is dan vaak nauwelijks meer mogelijk. In Rijnenburg is voor een innovatieve aanpak gekozen door de inventariserende fase van het archeologisch onderzoek helemaal naar voren te halen in het planproces.
Bewaren en inpassen
De eerste fase van het archeologisch onderzoek in Rijnenburg wordt zoveel mogelijk van de voorraad archeologie in beeld gebracht. Zo kan bij de planvorming gekozen worden om vindplaatsen te bewaren en in te passen in de nieuwe wijk daar waar de dichtheid aan archeologische informatie hoog is. Slim combineren met ‘groene’ functies ligt dan voor de hand.
Innovatief denken
Nu al tekent zich een interessante puzzel af rond mogelijke dubbelfuncties voor archeologische terreinen: wat kan er straks allemaal binnen die groene stempels? Welke functies zouden er passen? Welke meerwaarde kan de archeologie daar brengen? Door middel van ontwerpend onderzoek diepen we deze vragen uit en beantwoorden we deze in de aanloop naar een Masterplan voor Rijnenburg. Daarbij zal ook de archeologische monumentenzorg uitgedaagd worden tot innovatief denken.
Boven- en ondergronds erfgoed in polder Rijnenburg
Ontwerpend onderzoek
Gewapend met de kennis uit het archeologische onderzoek brengen we in beeld welke functies verenigbaar zijn met behoud van archeologie. In april 2024 komt alles samen in een ontwerpend onderzoek dat AORTA samen met ontwerpers organiseert. We gaan onderzoeken en in beeld brengen hoe erfgoed een bouwsteen kan zijn voor een nieuwe woonwijk, een verbinding tussen mensen en plekken en een inspiratie op het pad van klimaatadaptatie.
Partners
Het project is een initiatief van de gemeente Utrecht in samenwerking met Architectuurcentrum AORTA, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Onlangs ontving de gemeente een financiële bijdrage voor het project uit de regeling Erfgoed Deal.
Online kennisomgeving
Architectuurcentrum AORTA heeft voor het project een online kennisomgeving ontwikkeld. Op deze website publiceren we gedurende het project de resultaten van het onderzoek maar ook verdiepende kennis over het gebied, interviews met stakeholders en vlogs uit het veld.
Erik Graafstal is gemeentelijk archeoloog bij de gemeente Utrecht en coördinator van het project Rijnenburg – Een onderzoek naar archeologie en ruimtelijke transitie.
