Datum: 30-10-2014
Op de hoek van de Beneluxlaan en de Churchilllaan, direct aan het 5 Meiplein op Kanaleneiland, is op donderdag 30 oktober de bouwstart gevierd van woontoren De Verkenner. Het markante gebouw krijgt een prominente positie binnen de nieuwe ontwikkelingen in de typisch naoorlogse stadswijk. Die ontwikkelingen zijn al geruime tijd geleden ingezet met de bouw van de Nieuwe Wereld als deelproject 1 van het Centrumplan Kanaleneiland. Tot 2017 worden ongeveer 1100 woningen en een nieuw cultureel hart gerealiseerd. Ook het winkelcentrum wordt flink vernieuwd en uitgebreid.
Poortwachter
Woontoren De Verkenner, naar een ontwerp van Mei architects & planners in opdracht van Mitros, gaat fungeren als ‘poortwachter’ binnen het Centrumplan Kanaleneiland. Het nieuwe gebouw zal zich met zijn 50 meter hoger gaan manifesteren dan de omliggende gebouwen en krijgt daarmee een bijzondere positie binnen de nieuwe ontwikkelingen in Kanaleneiland. In de toren komt een gemengd woonprogramma met 74 vrije huurwoningen in het bovenste deel en vijftien woningen voor autistische jongeren plus negen woon-werkwoningen in de plint. De gevel aan het 5 Meiplein krijgt een gesloten karakter vanwege de geluidbelasting en wordt bekleed met 13.000 keramische tegels die worden voorzien van dichtregels die zijn geschreven door de Amsterdamse dichter Tsead Bruinja. Anders dan gebruikelijk is in Kanaleneiland, zal de gevel worden doorgetrokken over de galerijen en balkons.
Centrumplan Kanaleneiland
Het Structuurplan Kanaleneiland Centrum vormt de basis voor de huidige ontwikkelingen in de typisch naoorlogse wijk Kanaleneiland en is bedoeld om het centrum van de wijk door sloop en nieuwbouw te moderniseren en daarmee heel Kanaleneiland een nieuwe impuls te geven. Het is een intensief programma gericht op het verbeteren van de sociaal economische positie van de wijk en haar bewoners. Binnen het plan moeten goede woningen voor alle soorten inkomensgroepen en leefstijlen, onderwijsvoorzieningen en een ontmoetingscentrum aanwezig zijn. Deze voorzieningen moeten gaan zorgen voor een levendig en hedendaags centrum. De levendigheid en afwisseling moeten nog worden versterkt door een grote variatie van opvallende bouwvormen en hoogten. De Prins Clausbrug en de vernieuwde Churchilllaan met verbeterde OV-verbinding passen hier uitstekend bij. Zo zal uiteindelijk een representatieve stedelijke entree naar de binnenstad ontstaan.
Eerste kennismaking
‘Welkom in de Nieuwe Wereld.’ Met die woorden vierden woningcorporaties Portaal en Mitros in september 2013 de oplevering van de eerste woontorens in de Nieuwe Wereld binnen deelproject 1 in Kanaleneiland Centrum. Samen met aannemer Trebbe en ontwikkelaar Proper-Stok werden in het gebied tussen de Amerikalaan en de Churchilllaan, de Rooseveltlaan en de Marco Pololaan drie nieuwe woontorens gerealiseerd. De opvallende gebouwen liggen aan de voet van de Prins Clausbrug en geven het centrum van Kanaleneiland een zichtbaar eigentijdse en stedelijke uitstraling. De woontorens met in totaal 102 huurappartementen, zijn acht verdiepingen hoog. De huurders, waarvan een deel afkomstig is uit het sloopgebied in Kanaleneiland Centrum, hebben een weids uitzicht over de Churchilllaan, de Prins Clausbrug en de achtergelegen nieuwe wijk Papendorp. Naast huurappartementen omvat het plan 56 stadswoningen en 119 koopappartementen. In maart 2009 startte de bouw en eind 2013 werd het laatste koopappartementen verkocht.
De Nieuwe Wereld. Ontwerp Mecanoo Architecten. Foto: Heijmans
Deelprojecten
Het nieuwe Kanaleneiland Centrum zal in delen worden gerealiseerd, zo blijkt uit informatie op de website hetwordtmooi.nl van Portaal en Mitros. Het totale programma is onderverdeeld in zes deelgebieden, gelegen aan weerszijden van de Churchilllaan bij de Prins Clausbrug. Na oplevering van de Nieuwe Wereld wordt momenteel gewerkt aan de vervolgprojecten binnen het gebied. Deelproject 2 omvat het voormalige ROC-gebouw, deelproject 3 het terrein van het voormalige Niels Stensen College – waar nu woontoren De Verkenner zal verrijzen – en deelproject 4 en 5 omvat de flats van Portaal en Mitros en de eengezinswoningen met garages. Deelproject 6 tenslotte betreft Winkelcentrum Kanaleneiland, dat volgens de plannen flink zal worden uitgebreid en beter moet gaan aansluiten op de wijk. Daarover zijn onderhandelingen gaande met Urban Interest, de huidige eigenaar van het winkelcentrum.
Eiland8
Een opmerkelijk initiatief binnen de ontwikkelingen in het nieuwe Kanaleneiland Centrum is Eiland8, een initiatief van Mitros en Portaal waarbij leegkomende woningen – gelegen in deelproject 4 en 5 – tijdelijk als woon/werk ruimte worden verhuurd aan creatieve ondernemers en woningzoekenden. Het project omvat 8 flatgebouwen en wordt uitgevoerd door Wolf Huisvestingsgroep en Sophies Kunstprojecten. Waar Wolf zich hoofdzakelijk richt op verhuur en beheer ontfermt Sophies zich over de culturele en creatieve invulling van Eiland8. Samen met de nieuwe huurders worden kunst- en maatschappelijke projecten gerealiseerd waarmee de veiligheid en de leefbaarheid in de wijk wordt verbeterd en er een klimaat wordt gecreëerd waarin een nieuwe community van kunstenaars, creatief ondernemers en studenten kan groeien. Vanuit de collectieve broedplek werd inmiddels een groot aantal bijzondere projecten gerealiseerd. Recent werd echter duidelijk dat huurders van een aantal woningen binnen het initiatief inmiddels een huuropzegging hebben ontvangen. Daarmee komt het voor dit deel opgestelde programma van renovatie, een beperkte hoeveelheid sloop-nieuwbouw en aanpassingen van de openbare ruimte dichterbij.
Bijgestelde plannen
Eerdere sloop- en nieuwbouwplannen voor met name Kanaleneiland Noord en Zuid werden begin dit jaar grotendeels bijgesteld. De grootschalige plannen die zo’n vijf jaar daarvoor werden gepresenteerd bleken inmiddels financieel niet meer haalbaar, lieten de gemeente Utrecht, woningcorporaties Mitros en Portaal en bouwbedrijf Heijmans in februari 2014 weten. Zo zullen de flats in Kanaleneiland Noord, waar Eiland8 is opgestart, niet meer worden gesloopt maar grotendeels gerenoveerd. Voor Kanaleneiland Zuid werd in 2010 het gebiedsplan ‘Vooruit in Kanaleneiland Zuid’ gepresenteerd, dat voorstellen bevat om de wijk op te knappen en mooier te maken en daarmee het negatieve imago van Kanaleneiland Zuid om te buigen. Renovatie van de bestaande flatgebouwen van Mitros en Portaal vormt ook van dat plan een belangrijk onderdeel. Medio 2012 raakte Mitros bij die renovatie verwikkeld in een hoog oplaaiende asbestaffaire, die de corporatie uiteindelijk bijna 9 miljoen euro heeft gekost.
Lastige markt
In een november vorig jaar verschenen Utrecht katern op NUL20, het platform voor woonbeleid in de regio Amsterdam, wordt uitgebreid ingegaan op de herstructurering van krachtwijk Kanaleneiland. Gebiedsmanager Wim Beelen schetst daarbij het broze proces van wijkvernieuwing nu woningcorporaties veel minder investeringsmogelijkheden hebben. ‘Voor Mitros en Portaal is volledige sloop/nieuwbouw financieel niet meer haalbaar’, stelt Beelen. ‘Dat plaatst ons voor nieuwe vragen.’ Ondanks deze terechte en wellicht enigszins sombere schets van Beelen gaan de ontwikkelingen in het centrumgebied wel gewoon door, zo blijkt ook uit de bouwstart van woontoren De Verkenner. De gewenste nieuwe impuls voor Kanaleneiland komt daarmee – mede ook door eerdere investeringen in verbetering van de openbare ruimte en het creëren van nieuwe (sport)voorzieningen – in ieder geval zichtbaar al behoorlijk op gang.
Maurice Hengeveld
Maurice Hengeveld is freelance tekstschrijver-redacteur-journalist en tevens als pr/communicatiemedewerker verbonden aan het gebiedsproject Meer Merwede. Hij werkte voorheen als hoofdredacteur bij DUIC.nl en als coördinator pr/communicatie bij De Kargadoor. Maurice richt zich voornamelijk op storytelling, brand journalism en web content strategie en schrijft graag over zijn stad: Utrecht.